Την τελευταία δεκαετία, ταυτόχρονα με την αλματώδη εξέλιξη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (social media), αλλά και της ολοένα εντονότερης παρουσίας τους στην καθημερινότητα των πολιτών, παρατηρείται μια αυξανόμενη τάση παράθεσης προσωπικών απόψεων και σκέψεων στους ιστοχώρους κοινωνικής δικτύωσης και επικοινωνίας. Στις δημοφιλέστερες πλατφόρμες που λαμβάνει χώρα αυτού του είδους η δραστηριότητα, συγκαταλέγονται μεταξύ άλλων το Facebook, το Instagram, αλλά και το Twitter (πλέον X). Οι χρήστες των συγκεκριμένων μέσων δύνανται μέσω των προσωπικών τους λογαριασμών, στο εκάστοτε κοινωνικό δίκτυο, να δημοσιεύουν προσωπικές τους πληροφορίες, φωτογραφίες αλλά και κείμενα τα οποία έχουν συντάξει οι ίδιοι. Μπορούν, μάλιστα, κάθε φορά να ρυθμίζουν οι ίδιοι τον βαθμό δημοσιότητας των αναρτήσεών τους, περιορίζοντας ή διευρύνοντας τον κύκλο προσώπων που θα έχουν πρόσβαση σε αυτές (οι αναρτήσεις μπορούν να καθίστανται εντελώς δημόσιες και άρα προσβάσιμες από όλους τους χρήστες του ιστοχώρου ή να είναι προσβάσιμες μόνο σε καταχωρημένους “φίλους” των χρηστών).
Όροι συμμετοχής στην κοινότητα
Οι χρήστες οφείλουν να τηρούν και να σέβονται τους όρους της κάθε κοινότητας κοινωνικού δικτύου, στην οποία επιθυμούν να συμμετέχουν ενεργά δημοσιεύοντας τις αναρτήσεις τους. Η υποχρέωση αυτή συνίσταται στην ευπρέπεια του λόγου που χρησιμοποιείται, στην ανάρτηση φωτογραφιών χωρίς άσεμνο περιεχόμενο, απρεπές ή/και χυδαίο λεξιλόγιο, καθώς επίσης και στην αποφυγή ρητορικής μίσους, στα πλαίσια της ελεύθερης έκφρασης. Τι συμβαίνει όμως, όταν ο εκάστοτε χρήστης δημοσιεύει σε κάποια πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, περιεχόμενο που προσβάλλει ή θίγει την προσωπικότητα κάποιου προσώπου σε ορισμένη ή ορισμένες από τις εκφάνσεις της (όπως είναι η τιμή ή η υπόληψη);
Προσαρμοσμένη και εξελιγμένη έννομη προστασία
Στην ελληνική έννομη τάξη, το αγαθό της προσωπικότητας προστατεύεται ευρέως τόσο σε πλαίσιο αστικού, όσο και ποινικού δικαίου. Σε περίπτωση, μάλιστα που διαπιστωθεί από τα ελληνικά δικαστήρια (είτε τα πολιτικά είτε τα ποινικά), προσβολή προσωπικότητας, αυτά πέραν από την αποζημίωση που μπορούν να επιδικάσουν στον παθόντα ή ενδεχομένως τις ποινές που θα επιβάλλουν στον δράστη, μπορούν επίσης να αποφασίσουν και να επιβάλλουν μέτρα που αποβλέπουν στην άμεση αποκατάσταση της τιμής και της υπόληψης του θύματος.
Μέχρι πρότινος, σε περιπτώσεις διαπιστωμένης προσβολής της προσωπικότητας κάποιου προσώπου, τα μέτρα αυτά περιελάμβαναν ενδεικτικά :
- Δημοσίευση περίληψης της καταδικαστικής απόφασης
- Δημοσίευση συνοπτικού κειμένου συγγνώμης προς τον παθόντα
ΣΕ ΤΟΠΙΚΕΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ.
Λόγω, λοιπόν, των δεδομένων που αναφέραμε ανωτέρω και της συχνής τέλεσης προσβολής προσωπικότητας στις πλατφόρμες κοινωνικές δικτύωσης, πρόσφατες δικαστικές αποφάσεις υποχρεώνουν τους προσβάλλοντες να προβούν σε μία ανανεωμένη και εξελιγμένη σειρά πράξεων αποκατάστασης και αναστροφής της άδικης πράξης (ενν. η προσβολή προσωπικότητας) που τέλεσαν.
Χαρακτηριστικό σχετικό παράδειγμα αποτελεί η απόφαση 327/2022, του Τριμελούς Εφετείου Πειραιά και το οποίο, υποχρέωσε την υπεύθυνη για την προσβολή να πράξει τα ακόλουθα 4:
- Να διαγράψει από το προφίλ της, τις προσβλητικές αναρτήσεις που είχε δημοσιεύσει,
- Να δημοσιεύσει στο προφίλ της αυτούσιο το κομμάτι της δικαστικής απόφασης που κρίνει επί της ενοχής της και καθορίζει τα ποσά αποζημίωσης που οφείλει και τα μέτρα αποκατάστασης της προσβολής που πρέπει να ακολουθήσει,
- Να δημοσιεύσει στο προφίλ της αλλά και σε ηλεκτρονική εφημερίδα του Πειραιά ρητή δήλωση ανάκλησης των προσβλητικού περιεχομένου αναρτήσεών της στο διαδίκτυο, αποκαθιστώντας την αλήθεια, αλλά και την τιμή του προσώπου που προσέβαλε και
- Να καταβάλει στον παθόντα χρηματική ικανοποίηση λόγω της ηθικής βλάβης που του προκάλεσε η προσβολή, ανάλογη του είδους και της βαρύτητας αυτής.
Όπως γίνεται αντιληπτό, η ελευθερία της έκφρασης ως δικαίωμα, ασκείται και αναπτύσσεται με νέους, εξελιγμένους τρόπους που αν μη τι άλλο, την καθιστούν πιο προσιτή αλλά και πιο επιρρεπή σε καταχρήσεις. Εξ αυτού του λόγου και προκειμένου να προστατεύσει αποτελεσματικότερα τους πολίτες δεδομένης της νέας τάξης πραγμάτων, η δικαιοσύνη ορθώς προσάρμοσε τα μέτρα αποκατάστασης της τιμής κάποιου προσώπου που προσβάλλεται.
Συμπερασματικά, είναι σημαντικό – αν όχι πλέον απαραίτητο – να εκφραζόμαστε με φειδώ και σύνεση όταν εκφέρουμε άποψη για πρόσωπα και καταστάσεις που είτε γνωρίζουμε είτε όχι. Άλλως, οι συνέπειες ενδέχεται να είναι ιδιαιτέρως σοβαρές, ιδίως όταν πρόκειται για δημοσιεύματα προσβλητικού περιεχομένου, αναρτημένα στον δημοφιλή πλην ευαίσθητο χώρο του διαδικτύου, που προσφέρει αέναη μετάδοση πληροφοριών.